ابعاد سوءظن و بدبینی در خانواده

ابعاد سوءظن و بدبینی در خانواده

زندگی، آشیانه ای است که تنها بر شاخه های درخت عشق، صداقت و خوش بینی استوار خواهد بود. خانواده زمانی سالم خواهد ماند که دستخوش طوفان سوءظن و بدبینی قرار نگیرد. اما این که چگونه یک خانواده مورد هجوم شبهه ها و تفکرات غلط قرار می گیرد، از سه ناحیه قابل بررسی است.

1. سوءظن و بدگمانی در روابط همسران
2. سوءظن والدین به فرزندان
3. سوءظن فرزندان به والدین

هر یک از این سوءظن ها، می توانند به تنهایی در محیط خانواده منشأ بسیاری از مشکلات و نابسامانی ها باشند. درنتیجه وحدت و همبستگی بین افراد خانواده را از میان خواهند برد.

1. سوءظن در روابط همسران

خداوند متعال انسان را آفرید و به او قدرت اندیشیدن و درست تصمیم گرفتن را عطا فرمود. تا با آن در کوره راه های زندگی به مدد عقل و درایت خویش، صراط مستقیم را بپیماید. همچنین از قرار گرفتن در دست پندارهای غلط به دور بماند.

برای دریافت این که، در زندگی مشترک چگونه بین زن و شوهر، سوءظن و بدگمانی رایج می شود و عرصه زندگی را بر آنها تنگ می سازد، باید در اندک اختلافات و تضادهای سلیقه ای آنها جست و جو کرد. این ناشی از پرورش یافتن هر یک در محیط خانوادگی متفاوتی است. بیشتر همسرانی که دچار مشکل روحی روانی سوءظن، به ویژه در آغاز زندگی مشترک می شوند، خود نیز در ابتدا خواهان چنین نوع نگرش و روش و زندگی نبوده اند. اگر پای درد دل های آنها بنشینیم، خواهیم فهمید که بیشتر آنان در آغازین سال های زندگی مشترک، به علت عدم شناخت صحیح از یکدیگر، طعمه دام وسوسه انگیز سوءظن شده اند.

عوامل پیدایش سوءظن بین زن و شوهر

الف) گاهی علاقه و عشق شدید زن و شوهر به همدیگر، عاملی می شود برای سوءظن. مثلاً چون مرد، همسرش را خیلی دوست دارد و او را تنها متعلق به خود می داند، از این که با دیگری صحبت کند، عذاب می کشد و یا مانع فعالیت های اجتماعی او می شود. در واقع، به نوعی سرکوب کردن حس اعتماد و استقلال در شخصیت زن صورت می گیرد. اینجاست که اگر زن در نوع سلیقه، رفتار و گفتار در خانه و در اجتماع، مطابق خواسته شوهرش عمل نکند، بدگمانی و سوءظن میان آن دو را در پی خواهد داشت.

ب) گاه کسانی وقتی وارد زندگی مشترک می شوند، متوجه می گردند که طرف مقابل از لحاظ سلیقه و نگرش با ذهنیت ایده آل او متفاوت است. این، باعث ایجاد حس نفرت و بدبینی در افکار شخص مقابل می شود و با گذشت زمان به خیال پردازی و درون گرایی و سرانجام به گمان های ناروا و سوءظن می انجامد.

ج) نوع تربیت خانوادگی، در تعیین مسیر زندگی مشترک نقش بسزایی دارد. اگر محیط خانوادگی پیش از ازدواج، مثبت نگری، امنیت و حس اعتماد را در طول زندگی تقویت نکرده باشد و در الگوپذیری از پدر و مادر، فقط به نکات منفی زندگی توجه شده باشد، زندگی مشترک چنین زوج هایی به بدگمانی ختم می شود. آنها پیوسته نکات منفی یکدیگر را می بینند و برداشت های نادرست آنها از عملکرد یکدیگر و عدم ارتباط کلامی صحیح بین آنها، باعث بروز حس بدبینی می شود.

ج) گاهی دخالت ها و حسادت های بیجا از سوی اطرافیان و خبرها و تحلیل های دروغین آنها، در ایجاد حس بدبینی و سوءظن همسران کاملاً مؤثرند. در واقع، افرادی که در زندگی مشترک دیگران دخالت می کنند، مانند دوستان، شیطان هستند که پذیرش آنها در زندگی مشترک، باعث بروز بسیاری از مشکلات می شود.

چنان که قرآن کریم فرموده است:

به درستی که شیاطین سخت به دوستان خود وسوسه می کنند تا با شما به جدال و منازعه برخیزند و اگر از آنها پیروی کنید، مانند آنان مشرک خواهید شد. (انعام: 121)

2. سوءظن والدین به فرزندان

فرزندان گل های باغ زندگی هستند و زندگی بدون آنها، شور و نشاط و طراوت نخواهد داشت. حفظ این طراوت و نشاط در محیط خانواده به عهده والدین است. اگر در عصر فناوری امروز، مقایسه ای میان روابط والدین و فرزندان گذشته و امروز داشته باشیم، درمی یابیم که زندگی خانوادگی امروز، مشکلات فراوانی دارد که یکی از آنها، فاصله گرفتن والدین و فرزندان، با ورود وسایل ارتباط جمعی است.

پس از آن که زندگی مردم همگام با جامعه، رو به سمت تکامل و مدرنیزه شدن رفت و جای قصه های مادربزرگ و شاهنامه خوانی در محافل گرم خانوادگی را انواع سایت های اینترنتی و دنیای پرهیاهوی رایانه ها گرفت و دوستی های کاذبِ پشت خط های اینترنتی، تنوع کانال های ماهواره، افکار مسموم را جای گزین دنیای صادقانه و به دور از تکنولوژی و فضای سنتی خانواده های دیروز کرد، کم کم فاصله ها بیشتر و بیشتر شد. فرزندان حس اعتماد و امنیت خود را در مقابل والدین از دست دادند و انس آنها به ماهواره و رایانه، موجب تغییر شخصیت و بی توجهی آنها به خواسته های والدین و پایمال کردن بسیاری از ارزش ها و مقدسات شد. همین فاصله، حس سوءظن و بدبینی را در والدین به فرزندان و اعمال آنها تقویت کرد.

بنابراین، والدین، ناخواسته به رفتارهای فرزندان خود واکنش نشان می دهند و دچار فشارهای روحی و آفت بدگمانی می شوند. همین سوءظن میان والدین و فرزندان، موجب اختلالات رفتاری در خانواده می شود.

امام علی علیه السلام می فرماید: «بدگمانی، کارها را تباه می کند و باعث روی آوردن به انواع بدی ها می شود».

3. سوءظن و بدبینی فرزندان به والدین

والدین به عنوان باغبان های باغ زندگی، مسئولیت طراوت بخشیدن به فرزندان را بر عهده دارند. از این رو، هر گونه غفلت و بی توجهی، حادثه آفرین است. در محیط خانواده بنا به دلایلی بچه ها نیز دچار بیماری سوءظن و بدگمانی به والدین می شوند. این ناشی از مشغله فکری و کاری والدین و در نتیجه بی توجهی به بچه هاست. اگر والدین به هر دلیلی به نیازها و خواسته های فرزندان آگاه نباشند، نمی توانند آرامش و امنیتی را که فرزند در محیط خانه به آن نیازمند است تأمین کنند. فرزند نیز برای جبران بی مهری و کم توجهی والدین، به سرگرمی های کاذب و پوشش های نامناسب و تغییر مد روی می آورد تا با نوع پوشش خود، جلب توجه کند. یا گرفتار دوستی با افراد ولگرد و پیامدهای خطرناک آن می گردد.

تأثیر سوءظن و بدبینی در خانواده

اینجاست که اگر فرزندان در اثر بی توجهی والدین، دچار حس تنفر و بی رغبتی به والدین شوند، دیگر نصیحت ها و رفتار آنها را به سود خود نخواهند دید و دچار بدبینی می شوند. به همین علت، دنبال کسی یا چیزی می روند که جایگزین کم توجهی والدین باشد. همچنین باعث از بین رفتن حس همکاری و نبود اتحاد و پیوستگی دل ها میان افراد خانواده میشود.

سوءظن، راهی است برای نفوذ و دخالت افراد فاسق و فرصت طلب که با اخبار دروغین، باغ سرسبز زندگی را به آتش می کشند و جز خاکستر اندوه چیزی باقی نمی گذارند.

قرآن کریم دستور می دهد:

«اگر شخص فاسق خبری آورد، درباره آن جست و جو کنید. نکند با نادانی به جمعیتی حمله کنید، سپس پشیمان شوید». (حجرات: 6)

گاهی سوءظن والدین نسبت به یکدیگر هم، بر فرزندان اثر نامطلوب می گذارد و باعث می شود، آنها هم به والدین بدبین شوند. این گونه بچه ها گاه در جست و جوی سعادت دلخواه در بیرون از خانه، به دام افراد ولگرد و خیابانی می افتند.

افراد خیابانی نیز، با تقویت حس بدبینی و انزجار از والدین در این بچه ها، باعث فاصله گرفتن آنها از والدین میشوند. همچنین عواقبی مثل عدم اعتمادشبه والدین و روی آوردن به دام مهلک اعتیاد را دربر دارد. چه نیکوست که والدین با در نظر گرفتن اوضاع کنونی جامعه، هر چه بیشتر در جلب رضایت و اعتماد فرزندان به خود و محیط خانواده بکوشند. وقت بیشتری را صرف پاسخگویی به نیازهای عاطفی فرزندان خود نمایند. طرح دوستی با فرزندان را فراموش نکنند و محیطی سرشار از اعتماد به یکدیگر ایجاد سازند.