خطاهای شناختی

خطاهای شناختی

در طول دوران رشد از زمان تولد تا به اکنون،اطلاعات اشتباهی به شکل افکار غلط توسط والدین ،مربیان، معلمان، رسانه ها به خصوص تلویزیون ، وارد ذهن ما شده که ما روانشناسان به آنها، خطاهای شناختی می گوییم. بیایید با معروفترین الگوهای فکری غلط آشنا شویم.

1. ذهن خوانی (mind reading)

فکر می کنید بدون شواهد می دانید که دیگران به چه چیزی فکر می کنند. مثل: جواب سلامم را نداد پس حتماً از دست من ناراحت است.

2. پیش گویی منفی (future telling)

پیش بنی می کنید که حوادث آینده، بد از آب در می آیند یا اینکه خطرات زیادی شما را تهدید می کند. مثل: در امتحان شکست می خورم یا کاری گیر من نخواهد آمد.

3. فاجعه سازی (catastrophizing)

معتقدید که هرچه اتفاق افتاده یا خواهد افتاد به شدت افتضاح، ناخوشایند و غیرقابل تحمل است. مثل: افتضاح می شود اگر در دانشگاه قبول نشوم.

4. برچسب زدن (labeling)

به خودتان یا دیگران، صفات کلی و منفی نسبت می دهید. مثل: من آدم بدبختی هستم یا من آدم بی ارزشی هستم.

5. نادیده گرفتن جنبه های مثبت (discounting positives)

مدعی هستید که کارهای مثبت خودتان یا دیگران پیش پا افتاده و نا چیز هستند. مثل: این کار از عهده همه بر می آید یا قبول شدن در کنکور که کار مهمی نیست.

6. فیلتر منفی (negative filter)

تقریباً همیشه جنبه های منفی  را می بینید و به جنبه های مثبت آن توجه نمی کنید. مثل: هیچ کس مرا دوست ندارد.

7. تعمیم افراطی (over generalization)

بر پایه یک حادثه، الگوهای کلی منفی را استنباط می کنید. مثل: این اتفاق همیشه برای من اتفاق می افتد یا در همه کارها شکست می خورم.

8. تفکر دوقطبی (dichotomous)

به وقایع پیرامون و انسان های اطراف با دید همه یا هیچ نگاه می کنید. مثل: همه مرا طرد می کنند یا همه وقتم تلف شد.

9. باید اندیشی (should statement)

به جای اینکه حوادث را برپایه چیزی که هستند ارزیابی کنید، بیشتر آن ها را بر اساس چیزی که باید باشند، تفسیر می کنید. مثل: باید کارم را خوب انجام بدهم یا باید در کنکور قبول شوم.

10. شخصی سازی (personalizing)

علت بروز حوادث منفی را به خودتان نسبت می دهید و سهم دیگران را در بروز مشکل نادیده می گیرید. مثل: ازدواجم بهم خورد چون من مقصر بودم.

11. سرزنش گری (blaming)

دیگران را علت مشکلات و احساسات منفی خود می دانید و مسئولیت تغییر رفتارتان را نیز فراموش می کنید. مثل: دیگران باعث عصبانیت من می شوند یا والدینم باعث و بانی همه مشکلات من هستند.

12. مقایسه های نا عادلانه (unfair comparisons)

حوادث را طبق معیارهای نا عادلانه تفسیر می کنید. خودتان را با کسانی مقایسه می کنید که از شما برترند و به این نتیجه می رسید که آدم حقیری هستید. مثل: او خیلی موفق تر از من است یا شاگرد اول کلاس در امتحان خیلی بهتر از من عمل کرد.

13. تاسف گرایی(کشکول ای کاش ها) (regret orientation)

به جای اینکه در حال حاضر به کاری فکر کنید که از دستتان بر می آید، بیشتر به این مساله می اندیشید که ای کاش در گذشته بهتر عمل می کردید. مثل: اگر تلاش کرده بودم، شغل بهتر پیدا می کردم یا ای کاش این حرف را نمی زدم.

14. چی می شد اگر (what if)

دائم از خودتان سوال می کنید چی می شد اگر چنین اتفاقی بیفتد و با هیچ جوابی راضی نمی شوید. مثل: حرف شما درست است، اما چی می شود اگر مضطرب شوم؟ یا چی می شود اگر نفسم در سینه حبس شود؟

15. استلال هیجانی (emotional reasoning)

از احساسات خود برای تفسیر واقعیت استفاده می کنید. مثل: چون دلم شور میزند، پس اتفاق ناگواری می افتد.

16. نادیده انگاری شواهد متناقض (ignoring counter evidences)

شواهد یا استدلال هایی ناهمخوان با تفکر خود را رد می کنید. مثل: هیچ کس مرا دوست ندارد. هرگونه شواهد متناقض را نادیده می گیرید و در نتیجه فکرتان همیشه تایید می شود.

17. قضاوت گرایی (judgment focus)

به جای اینکه خودتان، دیگران و حوادث پیرامون را بپذیرید و درک کنید، اغلب آن ها را در قالب ارزیابی های سیاه و سفید می نگرید. دائم خودتان و دیگران را طبق یک سری معیارهای دلبخواهی، ارزیابی می کنید و متوجه می شوید که خودتان و دیگران پایین تر از آن حدی هستید که باید باشید. مثل: در درون دانشگاه خوب عمل نکردم یا اگر تنیس بازی کنم، از پس آن بر نمی آیم یا سارا چقدر موفق است، ولی من اصلاً موفق نیستم.

در مطالب بعدی برای هر خطای فکری قصه و تمثیل و حکایتی خواهیم گفت تا کاملا با 17 نوع خطای فکری آشنا شوید و بتوانید به خوبی نمونه های آنها را در خود بشناسید و بنابراین آنها را اصلاح کنید و بجای آنها الگو های فکری درست را جایگزین کنید